Κοινωνία

Φυσιολογία και Παθολογία του πένθους

Δημήτρης Οικονόμου M.D. Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής  www.psychiatros-neasmyrni.gr

Το πένθος θεωρείται μια φυσιολογική διαδικασία που έχει σχέση με την απώλεια και φαίνεται ότι απασχολεί τις κοινωνίες διαχρονικά .
Το ζητούμενο των κοινωνιών και της επιστήμης είναι πότε μια διαδικασία του πένθους οδηγείται από το φυσιολογικό στο παθολογικό επίπεδο .
Το πένθος είναι μιά βαριά θλίψη ,μια μεγάλη ψυχική οδύνη λόγω δυστυχίας ή συμφοράς και κυρίως εξαιτίας του θανάτου συγγενικού προσφιλούς προσώπου.
Είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο πενθεί κάποιος σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμα της κοινωνίας π.χ.φορώντας πένθιμη ενδυμασία ,μαύρα  ρούχα ,μαύρη ταινία ,μαύρη γραβάτα ,απέχοντας από κοινωνικές εκδηλώσεις ,γιορτές κ.τ.λ.
Τα ρήματα τα οποία ταιριάζουν με το πένθος είναι :  θλίβομαι ,λυπούμαι ,πονώ.
Η έννοια του πένθους συνδυάζεται άρρηκτα με την έννοια του θρήνου.
Ο θρήνος είναι η έκφραση έντονου ψυχικού πόνου,συναισθηματικών αντιδράσεων και εκδηλώσεων με κλάματα ,λυγμούς ,μοιρολόγια .Συνώνυμα του θρήνου είναι ο κλαυθμός ο οδυρμός , το μοιρολόι ή θρηνωδία.
Θα πρέπει να σημειώσουμε τη σύνδεση πένθους και θρήνου αλλά και τη διαφορά τους , και μια προσπάθεια διευκρίνησης των εννοιών καθώς υπάρχει μία σύγχυση. Το πένθος είναι μία κατάσταση που βιώνει κάποιος για μια απώλεια ,ενώ ο θρήνος είναι μια εκδήλωση ,μια τελετουργική διαδικασία με εκδηλώσεις που ουσιαστικά υπηρετεί το πένθος ,βοηθάει τη διαδικασία περάτωσης και λύσης του πένθους.
Το πένθος και ο θρήνος θεωρούνται φυσιολογικές διαδικασίες και δεν εμπίπτουν στον τομέα της παθολογίας ,αντιθέτως πιστεύουμε ότι δρουν λυτρωτικά -θεραπευτικά.
Το 1969 μια Ελβετίδα Ψυχίατρος η Ελισάβετ Κάμπλερ Ρος δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο αυτός που πεθαίνει .Σε αυτό το βιβλίο προσπάθησε να περιγράψει τα στάδια του φυσιολογικού θρήνου  που οι άνθρωο ποι περνούν όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο ή κάποιος που ήταν κοντά τους πεθαίνει.
Αν και ο καθένας βιώνει το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου με διαφορετικούς τρόπους ,η Kubler-Ross αναφέρει ότι ο καθένας περνά μέσα από πέντε γενικά στάδια που ακολουθείται από μια τελική αποδοχή του θανάτου :
1ο Πρώτα είναι το σοκ από την απώλεια και κατόπιν η Άρνηση (Denial) όπου δεν μπορεί να πιστέψει την απώλεια ,και την οδυνηρή πραγματικότητακαι διαρκεί από λεπτά έως ώρες.Η άρνηση προστατεύει τον άνθρωπο από το σοκ της απώλειας ,αν όμως παραταθεί παύει να είναι χρήσιμη .Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η διαδικασία του θρήνου φαίνεται ότι βοηθάει την υποχώρηση της άρνησης και αρχίζει να δέχεται την οδυνηρή πραγματικότητα.
2ο Έπειτα το στάδιο του θυμού και της οργής (Anger).Σε αυτό το στάδιο ο άνθρωπος θυμώνει για την οδυνηρή πραγματικότητα και εκφράζεται με διάφορεσ εκδηλώσεις οργής και διατυπώνεται με τη λαϊκή φρλαση << του φταίνε και τα ρούχα του>>
3ο Κατά το στάδιο της διαπραγμάτευσης (Bargaining) ο άνθρωπος που θρηνεί αναγνωρίζει σταδιακά τις συνέπειες της απώλειας ενώ συνυπάρχουν το κλάμα , ο θυμός ,η διαμαρτυρία ,ενώ διαρκεί από μερικές μέρες έως 1-2 εβδομάδες .(εκδηλώσεις του θρήνου).Η δυνατότητα που έχει ένας άνθρωπος να θρηνήσει συντομεύει αυτό το στάδιο για να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο όπου η πραγματικότητα της απώλειας γίνεται περισσότερο σαφής.
4ο Οι εκδηλώσεις αυτού του σταδίου,οδηγούν σε εκείνες της θλίψης (ονομαζόμενο και στάδιο θλίψης -depression). Aυτές οι εκδηλώσεις μοιάζουν με αυτές της κατάθλιψης,ήπιας μορφής,που χωρίς τη διαδικασία του θρήνου μπορεί να εξελιχθεί σε κλινική κατάθλιψη.
5ο Μετά είναι το στάδιο της αποδοχής της πραγματικότητας (Acceptance) όπου έχει δεχθεί την απώλεια και τις συνέπειες της .Ουσιαστικά έχουμε και το τέλος του θρήνου που όταν εξελιχθεί φυσιολογικά οδηγεί ακριβώς στην αποδοχή της πραγματικότητας.
Στην σύγχρονη Ψυχιατρική μελετάται το πένθος και γίνεται προσπάθεια να διαφοροδιαγνωσθεί από την κλινική παθολογική κατάθλιψη ,ενώ αναγνωρίζει τη διαδικασία του θρήνου ως προληπτική ,θεραπευτική.
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης σε ήπια μορφή συναντώνται στη διαδικασία του πένθους ,άρα το πένθος θα μπορούσαμε να πούμε ,ότι είναι μία κατάθλιψη ήπιας έντασης των συμπτωμάτων.

Βιβλιογραφία :Δρ.Γεώργιος Καλλέργης Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής